Aktualności

Vitaly Dorofeyev, Ekspert w Fundacji CASE

 

Inicjatywa Partnerstwa Wschodniego (PW) Unii Europejskiej (EU) powstała  dzięki staraniom Polski oraz przy wsparciu Szwecji. Inauguracja PW miała miejsce w maju 2009 r w Pradze. Właśnie mija 10 lat odkąd PW ruszyło jako platforma współpracy z sześcioma postsowieckimi państwami: Armenią, Azerbejdżanem, Białorusią, Gruzją, Mołdawią i Ukrainą; w obszarze współpracy gospodarczej, promocji demokracji, społeczeństwa obywatelskiego i rozwoju społecznego, handlu, bezpieczeństwa i ochrony środowiska. PW jest częścią Europejskiej Polityki Sąsiedztwa (EPS) i wykorzystuje rozwiązania dwustronne oraz wielostronne, obejmujące forum Zgromadzenia Parlamentarnego EURONEST, Forum Społeczeństwa Obywatelskiego PW (FSOPW) oraz Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych PW (KWLRPW).  Promują one dalszą integrację gospodarczą oraz zrzeszenie polityczne dostarczając rządom partnerskim  wsparcie techniczne i finansowe oraz tworząc fora dyskusyjne. PW obrazuje wolę UE do wzmacniania związków z regionem, oferując przy tym różnego rodzaju zachęty dla rządów oraz społeczeństwa obywatelskiego ażeby szły naprzód z wprowadzaniem reform demokratycznych i gospodarczych. PW zostało zaprojektowane jako alternatywa dla pełnego członkostwa w UE, a nawet bywa nazywane „mniejszym rozszerzeniem”. Skupia się przy tym na relacjach dwustronnych UE opartych o plany działania dostosowane do poszczególnych krajów i na wspólnych narzędziach, takich jak główne instrumenty finansowe EPS (Europejski Instrument Sąsiedztwa – EIS), ułatwień wizowych i współpracy sektorowej. Dodatkowo, EURONEST, inicjatywa PW w wymiarze parlamentarnym, zachęca do integracji regionalnej w układzie wielostronnym.

 

­­­­

 Źródło: opracowanie autora

 

Po upływie dekady od ustanowienia PW, odkryto wiele obszarów współpracy  praz poczyniono znaczne postępy w ramach inicjatywy 20 założeń na 2020 r., dzięki czemu Partnerstwo stało się unikalnym modelem współpracy w zakresie aktywizacji społeczeństwa obywatelskiego. Odkąd PW ruszyło w 2009 r., UE przekazała państwom PW 1,5 mld EUR na wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw, udzieliła 100 tys. pożyczek dla przedsiębiorców, wyszkoliła 20 tys. osób i przyczyniła  się do utworzenia 10 tys. miejsc pracy. Dodatkowo w państwach PW dokonano wielu osiągnięć poprzez zaangażowanie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w politykę publiczną, co zaowocowało intensywniejszym i przejrzystym dialogiem z instytucjami administracji państwowej. Uwagi wciąż wymaga wzmocnienie komunikacji strategicznej poprzez wsparcie pluralizmu i niezależności mediów, rozwijanie niezależnych ciał antykorupcyjnych, reformy administracji publicznej, równość płci i spraw zw. z dyskryminacją, przejrzystość w obszarze gospodarczym i politycznym.

W obszarze gospodarki ustanowiono z niektórymi z państw PW trzy Pogłębione i Kompleksowe Strefy Wolnego Handlu (PKSWH. Dotyczy to Gruzji i Mołdawii (lipiec 2016) oraz Ukrainy (wrzesień 2017). Jeśli chodzi o cztery swobody Jednolitego Rynku, czyli swobodny przepływ osób, towarów, kapitału i usług, to poprawiły one atmosferę biznesową, wliczając w to ukrócenie korupcji, co z kolei zaowocowało większym zaufaniem ze strony inwestorów. Kluczowym instrumentem w osiągnięciu tych celów jest tzw. dostosowanie prawne: kraje partnerskie podjęły obszerne i wiążące zobowiązania do dostosowania swoich przepisów i instytucji do dorobku prawnego UE w celu stymulowania rozwoju politycznego i gospodarczego poprzez modernizację instytucjonalną.

Proces wdrażania PKSWH promuje dywersyfikację gospodarek państw PW. Przykładowo oparta o przemysł ciężki i duże firmy gospodarka ukraińska stara się dokonać zróżnicowania poprzez zwiększenie sektora usług i MŚP. Małe i średnie przedsiębiorstwa w Gruzji, Mołdawii I Ukrainie mają teraz dostęp do grantów wspierających udzielanych przez UE w wysokości 200 mln EUR, co stwarza nowe możliwości w handlu. Ponadto w ramach PKSWH umożliwiono podróże bezwizowe ­­– w kwietniu 2014 r. dla Mołdawii; w marcu 2017 dla Gruzji, a w czerwcu 2017 dla Ukrainy.  System bezwizowy ma na celu wzmacnianie więzów biznesowych, społecznych i kulturowych z państwami partnerskimi, co pomaga promować przepływ kapitału ludzkiego, pogłębienie integracji z UE oraz wzmocnienie pozycji regionalnej UE jako ważnego partnera politycznego i handlowego. W ciągu roku od implementacji porozumienia, eksport i import UE z Ukrainą zwiększył się o 27,1 proc., z Mołdawią o 7,7 proc.

 Jednakże nie wszystko wygląda tak dobrze. Podstawy prawne PKSWH, które są częścią ram współpracy z UE oraz porozumień stowarzyszeniowych z Mołdawią, Gruzją oraz Ukrainą, muszą być uaktualnione i usprawnione. Z kolei wdrożenie Planów Wdrażania oraz Map Drogowych powinno być dokonane w oparciu o bardziej precyzyjną i realistyczną ocenę, szczególnie jeśli chodzi o szacunek kosztu. Powinno się wyeliminować nadmierną mnogość planów, ich nakładanie się na siebie oraz brak synchronizacji. Implementacja jest złożona, długotrwała i kosztowna, więc należy wziąć pod uwagę, że wymaga ona obszernego i szczegółowego planowania. Należy rozwijać strategie sektorowe i powinny wpływać na zestaw priorytetów w Narodowych Planach Wdrażających.