Czy polityka gospodarcza może zwiększyć popyt na innowacyjność?

Każdego roku w Europie 19 % wydatków publicznych, czyli ponad 2,3 biliona euro, przeznacza się na finansowanie zamówień publicznych. Jedynie nieznaczna część tej kwoty wydatkowana jest jednak na wspieranie innowacyjnych projektów. Jeżeli działania państwa w tym obszarze mają być rzeczywiście skuteczne, konieczne jest przedefiniowanie polityki w zakresie relacji podmiotów państwowych i środowiska biznesowego – mówił Peter Lindholm podczas seminarium CASE „Czy polityka gospodarcza może wpłynąć na wielkość popytu wśród przedsiębiorców?” Spotkanie, które odbyło się 30 czerwca 2014 r. w siedzibie CASE, zostało zorganizowane w ramach projektu PICK-ME, finansowanego w ramach programu FP7 realizowanego przez Unię Europejską.
 

Dotychczasowe działania państwa w zakresie pobudzania innowacyjności skupiały się głównie na realizacji projektów infrastrukturalnych. Obejmowały one zarówno budowę infrastruktury fizycznej (m.in. technoparków, inkubatorów przedsiębiorczości, centrów inżynieryjnych) oraz zapewnianie tzw. „miękkiego wsparcia” (doradztwa biznesowego, wsparcia finansowego), które umożliwiałoby sprawny transfer usług do podmiotów zainteresowanych wdrażaniem nowych rozwiązań. Jak dotąd niewiele uwagi poświęcono jednak zagadnieniu pobudzania popytu oraz dostosowania zachęt do poszczególnych sektorów gospodarki.

Jak dowodził Peter Lindholm, zamówienia publiczne pobudzające innowacje (ang. Public Procurement for Innovation, PPI), stanowią jedno z podstawowych narzędzi w walce z największymi wyzwaniami , przed jakimi obecnie stoi świat (globalnym ociepleniem, ograniczonymi zasobami energii, wody oraz żywności, starzeniem się społeczeństw oraz coraz częstszymi pandemiami). Ich podstawową zaletą jest bezpośredni wpływ na poziom innowacyjności – stosując PPI rząd nie stymuluje, lecz kreuje popyt na nowe rozwiązania. Wyróżnić możemy trzy podstawowe typy PPI: przedkomercyjne (ang. Pre-Commercial Procurement, PCP), adaptacyjne (ang. Adaptive PPI), oraz rozwojowe (Developmental PPI). PCP jest rodzajem wsparcia w obszarze badań i rozwoju. Pożądanym efektem jest nie rozwój samych produktów, ale otrzymanie konkretnych wyników badawczych. Z adaptacyjnym typem zamówień publicznych mamy do czynienia w sytuacji, gdy zamawiany produkt lub system jest wprowadzany po raz pierwszy na rynek danego państwa lub regionu – innowacyjność jest niezbędna aby móc dostosować dany produkt do uwarunkowań lokalnych. Developmental PPI stosowany jest w celu opracowania zupełnie nowych produktów oraz systemów w efekcie w ramach danego zamówienia publicznego.

Koncepcja wykorzystania zamówień publicznych w celu pobudzania innowacji nie jest nowa. Narzędzie to stosuje się powszechnie w Stanach Zjednoczonych, Japonii i Chinach od czasu II wojny światowej. Internet, technologia GPS oraz wytwarzanie półprzewodników, trzy główne komponenty tzw. technologii ogólnego zastosowania (ang. General Purpose Technologies, GPTs), to najbardziej znane przykłady skuteczności interwencji państwa w obszarze innowacji. PPI stosuje się najczęściej nie aby pobudzać rozwój nowych produktów, ale po to by zaspokajać ludzkie potrzeby oraz rozwiązywać problemy społeczne. Zamówienia publiczne stanowią obecnie 19 % wszystkich zamówień, a ich łączna wartość przekracza 2,3 biliona euro.

W swoim wystąpieniu Peter Lindholnd przedstawił i omówił rozwiązania stosowane w Wielkiej Brytanii. Jak mówił, na Wyspach wszystkie działania realizowane są w ramach strategii narodowej zawartej w Narodowej Białej Księdze ds. Innowacji (ang. Innovation Nation White Paper). Dokument ten akcentuje kluczową role zamówień publicznych w rozwoju nowych technologii oraz projektowaniu innowacyjnych rozwiązań z zakresu problematyki społecznej.

Zobowiązuje on również wszystkie podmioty rządowe do publikowania planów dotyczących polityki innowacyjności. Mając na względzie zapewnienie wysokiego poziomu efektywności zamówienia składane przez instytucje publiczne muszą być realizowane przez wysoko wykwalifikowanych urzędników prowadzących działania w ramach szerszej strategii oraz współpracujących z innymi niż rządowe podmiotami. W rezultacie As a result, departments need to be much more conscious and strategic in their operations and engagement in private sector.

Seminarium zwieńczyła debata miedzy publicznością a prowadzącym. Uczestnicy wydarzenia byli szczególnie ciekawi, czy stosowanie zamówień publicznych nie prowadzi do tzw. efektu wypierania inwestycji prywatnych w zakresie innowacji, czy możliwe jest obniżenie ryzyka dzięki outsourcingowi badań, oraz czy Komisja Europejska posiada informacje na temat rzeczywistych kosztów zamówień publicznych. Jak mówił Peter Lindholm, żadne z dostępnych badań nie wskazuje, żeby zamówienia publiczne prowadziły do wypierania działań sektora publicznego.