Relacja z seminarium mBank-CASE "Czy gospodarka jest skazana na długą recesję?
„Czy gospodarka jest skazana na długą recesję?” – na tak postawione pytanie odpowiadali zaproszeni na 165. seminarium mBank-CASE dwaj znakomici ekonomiści: prof. Andrzej Rzońca (SGH) oraz Andrzej Halesiak (TEP). Dyskusja odbyła się w okresie spływania danych o kurczeniu się aktywności gospodarczej w Polsce i na świecie, spowodowanego pandemią oraz administracyjnym zamrożeniem działalności w wielu sektorach usług. Spływające dane są jednak jeszcze niepełne i dotyczą dopiero pierwszych dwóch miesięcy pandemii. Z kolei prognozy na lata 2020-21 przedstawione przez organizacje międzynarodowe są oceniane jako bardzo niepewne i jest oczywiste, że będą one jeszcze wielokrotnie zmieniane, w miarę napływania kolejnych danych statystycznych. W takich okolicznościach próbą rozjaśnienia sytuacji i możliwego odbicia gospodarek po pandemii zajęli się nasi goście.
Jako pierwszy swoją diagnozę sytuacji i jej następstw przedstawił prof. Rzońca, rozpoczynając od podkreślenia, że w historii Polski ostatnich 30 lat, zjawisko recesji jest czymś nowym, a stabilność wzrostu gospodarczego naszego kraju była do tej pory uważana za coś pewnego. Ekspert zaznaczył, że w wyznaczeniu trajektorii wychodzenia z recesji spowodowanej pandemią liczy się, po pierwsze, skala pierwotnego wstrząsu oraz – po drugie - siła odbicia gospodarczego. Przytoczone przez autora prognozy Komisji Europejskiej i innych organizacji międzynarodowych dla 2020 roku wskazują, że Polska wypada stosunkowo korzystnie na tle krajów Unii Europejskiej: spadek PKB wynikający z pierwotnego wstrząsu będzie jednym z niższych. Wśród czynników, które według Andrzeja Rzońcy sprawiają, że nasz kraj jest w lepszej sytuacji w krótkim okresie są: brak silnego uzależnienia gospodarki od jednego sektora (np. turystyki), płynny kurs walutowy oraz nadwyżka na rachunku obrotów bieżących. Jednakże prognozy na rok 2021 wyglądają dużo mniej optymistycznie: Polska należy do krajów, które mają najmniejsze szanse na szybkie nadrobienie poniesionych strat. Andrzej Rzońca podkreślił też, że publikowane obecnie przez międzynarodowe instytucje prognozy PKB są oparte na dość optymistycznym scenariuszu, w którym zakłada się, że nie nastąpi kolejna fala pandemii na jesieni tego roku. Według autora prezentacji, odpowiedź polskiego rządu na kryzys w postaci bardzo silnego pakietu stymulacji fiskalnej jest w sprzeczności z wnioskami, jakie płyną z historii wychodzenia z poprzedniego kryzysu. Zastosowanie wówczas silnej stymulacji fiskalnej w krajach unijnych nie doprowadziło do poprawienia sytuacji w okresie wstrząsu i po nim, miało natomiast wyraźnie niekorzystny wpływ w kolejnych latach, przeradzając się w kryzys zadłużenia z jego negatywnymi konsekwencjami dla wzrostu gospodarczego. Wskazane zostały także nietrafione reformy (lub też „antyreformy”) polskiego rządu z ostatnich lat, które dodatkowo obniżają szansę na sprawne wyjście z recesji. Były to: obniżenie wieku emerytalnego, znaczny rozrost systemu zasiłków, nacjonalizacja sektorów, w tym w szczególności bankowego i energetyki, wzrost obciążeń podatkowych, liczne regulacje utrudniające działalność firm oraz osłabianie pozycji instytucji publicznych, w tym w szczególności sądownictwa. Swoje wystąpienie A. Rzońca zakończył wylistowaniem reform koniecznych do przeprowadzenie, by odbicie gospodarki mogło być silne i skoncentrowane w czasie.
Andrzej Halesiak rozpoczął swoją prezentację od stwierdzenia, że w przypadku kryzysu wywołanego pandemią koronawirusa, sytuacja jest bardzo silnie związana z tym, jaki scenariusz przyjmie rozwój epidemii, a ten jest w tej chwili trudny do przewidzenia. W konsekwencji należy podchodzić ostrożnie do wszelkich bieżących prognoz gospodarczych. W związku z tym ekspert zaproponował, by się skoncentrować się na długoterminowym ujęciu problemu. Realizując takie podejście scharakteryzował obecny kryzys w ujęciu globalnym, na który, poza jego bezpośrednią przyczyną (zamrożenie części działalności gospodarczej wskutek pandemii), nakłada się wiele innych wymiarów. Wśród nich jest kryzys usług publicznych i strategicznego myślenia, polegający na braku planowania w dłuższej perspektywie i opieranie się na doraźnych działaniach zależnych od cyklu politycznego. Kolejnym wymiarem jest kryzys zadłużenia (ogólnego, a nie tylko państwa), który według najnowszych danych (jeszcze z 2019 roku) osiągnął rekordowy poziom 322% światowego PKB. Do tego wszystkiego dochodzą także inne wyzwania, takie jak kryzys klimatyczny związany z nieodpowiedzialnym wykorzystywaniem zasobów nieodnawialnych oraz kryzys globalizacji związany z problemem podziału zysków, które w znacznym stopniu trafiają do rajów podatkowych. Według autora prezentacji ta diagnoza pokazuje, że mamy do czynienia z zasadniczym problemem w modelu funkcjonowania państw i społeczeństw. Wymaga on gruntownej przebudowy. Ekspert wskazał, że możliwe są trzy podejścia do kryzysu współczesnego modelu funkcjonowania społeczeństw i państw: (a) bezczynne oczekiwanie, że jakoś to będzie, (b) wiara w przełom technologiczny, który odsunie lub rozwiąże obecne problemy oraz (c) świadoma ewolucja systemu. Oczywiście, najlepiej byłoby, gdyby ziściło się w praktyce to trzecie podejście, ale o nie najtrudniej. Zmiany będą nieuniknione, choćby ze względu na oddolną presję społeczeństwa i biznesu, w których zachodzą fundamentalne zmiany np. pod wpływem rosnącej automatyzacji i robotyzacji. Na koniec prezentacji Andrzej Halesiak podkreślił znaczenie społeczeństwa obywatelskiego i dialogu społecznego w kształtowaniu nowego systemu. W długoterminowym podejściu do problemu, autor dostrzega szanse na wyjście z obecnego kryzysu, który pandemia tylko wyostrzyła.
Pytaniom od publiczności poświęcona była ostatnia część seminarium. Na pytanie o ocenę obecnych działań Narodowego Banku Polskiego oraz prośbę o wskazanie pozytywnych wzorców działania banku centralnego w sytuacji kryzysowej, Andrzej Rzońca odpowiedział, że polska wersja luzowania ilościowego jest ukrytą formą finansowania deficytu budżetowego. Poza standardowymi problemami prowadzenia tego typu polityki, w polskim przypadku, dochodzi ryzyko wywołania turbulencji gospodarczych. To zagrożenie wynika bezpośrednio ze struktury sektora bankowego w Polsce, który w dużej mierze został znacjonalizowany i generowana przez NPB płynność trafia z powrotem do banku centralnego, zamiast na rynek. Kolejne pytania dotyczyły wpływu pandemii koronawirusa na międzynarodowe łańcuchy dostaw i możliwości przejęcia przez Polskę części działalności gospodarczej od krajów azjatyckich. Andrzej Halesiak odpowiadając na te pytania stwierdził, że w najbliższym czasie nastąpi przewartościowanie łańcuchów dostaw polegające na skróceniu owych łańcuchów oraz przeniesieniu części produkcji bliżej odbiorców. Z tym wnioskiem nie zgodził się Andrzej Rzońca, według którego łańcuchy wartości mogą stać się jeszcze dłuższe i bardziej skomplikowane. Padły pytania o ocenę największych błędów w reakcji rządu na pandemię oraz jaka polityka gospodarcza jest konieczna, by polska gospodarka jak najszybciej i mocno odbiła się. Na odpowiedź na wiele pytań słuchaczy nie starczyło czasu.
Podsumowując seminarium trzeba stwierdzić, że przedstawione przez A. Rzońcę i A. Halesiaka diagnozy obecnej sytuacji gospodarczej i możliwe scenariusze wyjścia z kryzysu, dały szeroki ogląd na wyzwania stojące przed polityką gospodarczą w krótkim oraz długim okresie.
Obejrzyj retransmisję z seminarium
Pobierz prezentację Andrzeja Rzońcy
